donderdag 29 oktober 2015

Joanna Newsom - Divers (2015) -- Album Review

Joanna Newsom
Divers
Chamber Folk, Progressive Folk, Baroque Pop









2015, dames en heren, is werkelijk een prachtjaar voor muziek en dus automatisch ook een rampjaar voor budgettering. De globale economische trends even buiten beschouwing gelaten, is dit jaar voor de muzikale wereld een ware cluster én node—een gelukkige samenkomst van toeval en nieuwe releases van grote en groeiende muzikanten. Ik denk aan Sufjan Stevens, Slayer (kuch), Soilwork, Kendrick Lamar, Foals, Beach House (tweemaal!), Tame Impala, en zo veel meer. En het jaar is nog niet eens voorbij. Zelfs Adele brengt over een kleine maand een nieuw album uit (en God beware ons van de radiotijd die daar aan zal worden geweid).

En nu is er de nieuwe als-een-firmament-geweven-en-gekleurd muzikale openbaring vanwege Joanna Newsom, een langspeler genaamd Divers. Ik ben er sprakeloos van. Vijftig minuten en vijftig seconden vol van intrinsieke composities. Een lichte barokke toets hier en daar, een geweldig complex tapijt van kleur en verhaal. Zelfs wat Country dat af en toe door de waas van schoonheid in ons gezicht schijnt. En dit alles gebracht op een manier die toegankelijker is dan we gewoon zijn van Newsom. Zonder veel meer: kanshebber voor album van het jaar.

Ik weet wel, er is sowieso geen variant van deze wereld denkbaar waar Newsom een slecht album uitbrengt—dat wist ik al langer dan vandaag, getuige haar impressionante catalogus van progressieve, neoklassiek geïnspireerde juwelen van harp en fantasie tot nu toe. Maar Divers overtreft al mijn verwachtingen omdat het de beste elementen van haar voorbije werk op een energieke, maar ook subtiele manier samenbrengt.

Dit album loopt over van persoonlijkheid en intimiteit. De mix klinkt helder maar ook warm. De composities die je hier hoort, complimenteren Newsoms stem en zorgen meteen voor de juiste soort variatie van nummer tot nummer. De ene keer klinkt het wijds, zoals op ‘Sapokanikan’, en op andere momenten komt het allemaal erg klein en intiem over. Dit toont hoe sterk het composities hier wel niet zijn; de balans ligt ergens tussen de breedheid van de instrumentatie en de focus op de zang.

Dat laatste kan bijna niet anders, want vanaf de eerste zang lijn kan je niet om Joanna Newsoms klankkleur heen. Ze klinkt voor het ongeoefende oor vaak iets te schel—dat was mijn eerste indruk toen ik in 2010 Have One On Me hoorde—maar met meerdere luistersessies begint de geweldige controle die ze heeft over haar stembanden duidelijk te worden. Ze verandert van de ene stijl naar de andere zonder verpinken, vaak in dezelfde melodielijn: van kopstem naar scherpe borststem, van licht nasaal in een keer naar iets hijgerigs. Ik doe het waarschijnlijk niet erg appetijtelijk klinken, maar je kan gewoon niet anders dan de controle die ze heeft te bewonderen.

Die geweldige stem levert daarmee ijzersterke songteksten af. Joanna Newsom schrijft op Divers bijzonder mooie verhalen neer die elk op zich een microkosmos van betekenis vormen binnen het thema van het album. De liedjes zijn als capsules die je telkens opnieuw langzaam kan verteren met hun (vaak) bitterzoete boodschap. Je kan eigenlijk opnieuw en opnieuw betekenis vinden in deze teksten—en dan gaat plots de muziek ook meer betekenen. Newsoms verrassende toegankelijkheid biedt bij Divers zelfs meer diepgang dan voorheen (voor mij overstijgt dit zelfs het gigantische Have One On Me).

Ik kan me er toch niet van weerhouden even de complexiteit van de liedteksten aan te stippen. Essentieel is het cyclische aspect van de tijd en de subjectieve ervaring ervan door de mens. Klinkt dat hyperintellectueel? Dat was ook mijn eerste indruk; maar dit is wat de songs aan elkaar bindt, en het maakt ze des te mooier. ‘Anecdotes’, bijvoorbeeld, levert enkele observaties over tijd en de werking van fictie: “But what is this sample proving? / Anecdotes cannot say what Time may do,” zingt Newsom bij het begin van dit lied. Klinkt logisch, want verhalen van alle soorten zijn nog steeds onderhevig aan de voortgang van tijd. Een verhaal behoort toe aan het verleden, niet? Later volgt ze dit echter op met “Bound to a wheel that is not my own, / Where round every bend I long to see / Temporal infidelity.” Laat dat nu precies zijn wat verhalen doen: ze willen de stroom van de tijd verbreken, en mensen willen dat ook doen. Wat als je op die manier de realiteit kan vervangen met een fictie?

Aanschouw dan de schoonheid van wat de ik-verteller aan het eind van ‘Anecdotes’ vertelt:

“In the folds and the branches, / Somewhere, out there, / I was only just born into open air. / Now hush, little babe. / You don’t want to be / Down in the trenches, / Remembering me, /

Het ‘nu’ wordt hier afgezworen. In fictie zit, op een of andere manier, de kracht om de verbinding tussen verleden, heden, en toekomst te verbreken—de herinnering wordt vervangen door een ideaal beeld:

Where you will not mark my leaving, / And you will not hear my parting song. / Nor is there cause for grieving. / Nor is there cause for carrying on. /

Als we dat idee van de vervalsing van realiteit volgen, betekent ‘you will not’ hier niet ‘jij wil niet’, maar ‘jij zal niet’. De potentiële dood van de spreker wordt hier vervangen door een andere beleving van de werkelijkheid. Dat wordt versterkt in het bloedmooie einde van dit lied:

—and daughter, when you are able, / Come down and join! The kettle’s on, / And your family’s round the table. / Will you come down, before the sun is gone?”

Het lied zelf gaat terug in de tijd en vervaagt tot een… ja, een anekdote. Een momentopname. Op die manier worden de oorlog en dood, waar eerder in het lied naar wordt verwezen, verworpen. Het ‘nu’ is vervangen door fantasie. En dat vormt op zich dan het bitterzoete van dit verhaal: het is niet meer dan een fantasie, of de bewuste ontkrachting van wat nu eenmaal is.

Geloof me, ik kan zo eindeloos doorgaan. Dit is wat me uiteindelijk steeds doet terugkeren naar het album, opnieuw en opnieuw. Elk lied op dit album doet iets gelijkaardigs. Het gaat bij ‘Divers’, titelnummer van het album, om een meditatie over de dood en sterfelijkheid. In “A Pin-Light Bent” valt de ik-spreker uit een vliegtuig (ik meen het): “Short flight; free descent. / Poor flight attendant,” klinkt het. De momentopname staat hier centraal. Newsom laat het hele album zelfs een ‘loop’ vormen: het laatste woord van het laatste lied, “Time, As a Symptom”, is “Tran-”. Het vormt een directe verbinding met het eerste woord van het album: “Sending”. Samen klinkt dat als “transcending”—‘overstijgen’, en zo worden beide uiteinden van het album samengebonden. Muzikaal loopt het ook nog eens perfect in elkaar over. Hier heb je daar het bewijs van (skip naar 4:55 ongeveer). Divers is verdorie een eindeloze lus.

Samengevat: Divers biedt verslavende melodieën en toegankelijke liedstructuren, ondersteund met de subtiliteit van de songteksten die gebracht worden op een verhalende en eindeloos variërende manier. Elke nieuwe luisterbeurt brengt iets nieuws aan het licht. Joanna Newsom heeft hiermee voor mij zo goed als het album van het jaar uitgebracht. En dat is veel gezegd, want Carrie & Lowell van Sufjan Stevens, To Pimp A Butterfly van Kendrick Lamar, en The Epic van Kamasi Washington zijn dit jaar ook uitgekomen. Ik zeg het dus nogmaals: 2015 is een prachtjaar voor muziek.




95/100